Systemy Windows sprawdzają się w codziennej pracy, ale w sytuacji, gdy istnieje potrzeba wykonania bardziej „technicznych” czynności, można napotkać różne trudności. Są to w głównej mierze kwestie głębszego dostosowania systemu do potrzeb użytkownika czy też monitoringu działania – oczywiście Windows pozwala na różne modyfikacje, ale ich wdrożenie jest często bardziej skomplikowane niż w dystrybucjach systemu Linux. Wydaje się, iż wprowadzenie modyfikacji do systemu Windows wymaga większego zrozumienia działania systemu i dostępnych funkcji.
Jednak zapotrzebowanie na różne narzędzia, które umożliwiają dostosowanie Windows w łatwy sposób, sprawiło, iż powstało wiele gotowych aplikacji czy skryptów dostępnych m.in. w repozytoriach GitHub. Dziś jednak chciałbym pokazać inne rozwiązania, autorstwa jednoosobowej firmy NirSoft.
Na chwilę obecną jest to kolekcja 289 narzędzi (chociaż spora ich część duplikuje swoje funkcjonalności bądź obsługuje różne przeglądarki itd.) dostępnych na stronie https://www.nirsoft.net/. Zostały one napisane przez Nir Sofera, programistę żydowskiego pochodzenia, który przedstawia się jako osoba o zaawansowanej wiedzy w obszarach C++, .NET Framework, Windows API, inżynierii wstecznej i algorytmów szyfrowania. Narzędzia, jak i sama strona internetowa, są wzorcowym przykładem „starej szkoły” informatyki – minimalny, czytelny design przy zachowaniu funkcjonalności. Napisane w języku C++ programy mają niewielki rozmiar (maksymalnie kilkaset KB) i w zdecydowanej większości nie wymagają instalacji, a ich usunięcie ogranicza się do usunięcia folderu zawierającego pliki danego narzędzia. Dostępne są na licencji freeware. W przypadku kilku narzędzi udostępniony jest kod źródłowy.
Pewne narzędzia mogą wykorzystywać nieudokumentowane funkcje systemów Windows i dzięki temu posiadać tak rozbudowane możliwości.
Na wspomnianej stronie narzędzia zostały pogrupowane w różne kategorie, a wszystkie są wypisane na podstronie All Utilities. Duża liczba dostępnych aplikacji uniemożliwia szczegółowe przedstawienie wszystkich. Niektóre z nich zresztą utraciły już swoje zastosowanie, bo przykładowo Internet Explorer nie jest w tej chwili popularną przeglądarką internetową. Z każdej grupy wybrałem jedno, moim zdaniem najciekawsze narzędzie. Udostępniane są w postaci archiwów ZIP zawierających plik CHM, redme.txt i wykonywany plik EXE z danym narzędziem. Oprócz tego w miarę dostępności można pobrać plik INI z tłumaczeniem na dany język, w tym polski.
Password Recovery Utilities – LostMyPassword v1.01
Przeszukuje system w poszukiwaniu haseł z różnych znanych aplikacji, m.in. Chrome, Outlook, Thunderbid. Użyteczne narzędzie, bo przykładowo Thunderbird nie umożliwia „natywnego” podglądu zapisanego hasła do skrzynki pocztowej.
Network Monitoring Tools – NetRouteView v1.40
W wygodny sposób umożliwia podgląd dodanych tras (analogicznie do polecenia route print w command line). Przydatne na przykład podczas diagnozowania problemów z działaniem VPN.
Web Browser Tools – ImageCacheViewer v1.34
To narzędzie wyszukuje grafiki zapisane w pamięci cache przeglądarek internetowych i wyświetla ich podgląd w dolnej części okna. Pliki WEBP błędnie rozpoznaje jako image/avif, a dla części plików z jakiegoś powodu w ogóle nie wyświetla podglądu, natomiast wciąż zapewnia odpowiedni poziom funkcjonalności.
Video/Audio Related Utilities – VideoCacheView v3.11
Wyświetla z kolei pliki multimedialne dostępne w pamięci cache przeglądarek, a oprócz tego umożliwia ich usuwanie z poziomu programu. W zależności od formatu pliku wybrane można odtworzyć w dedykowanym programie, np. Microsoft Zune.
Internet Related Utilities – DNSDataView v1.76
Bardzo pomocne narzędzie będące pewnego rodzaju „nakładką” graficzną na działający w Wierszu polecenia nslookup. Po wpisaniu nazwy domeny rozwiązuje powiązane z nią rekordy DNS (można wskazać konkretny serwer, niekoniecznie ten ustawiony w systemie) i przedstawia wyniki w czytelnej formie – interesujące zwłaszcza w kontekście nazw domenowych dostępnych w sieciach lokalnych.
Command-Line Utilities – NirCmd v2.87
Najbardziej zaawansowane z dostępnych narzędzi, działające w trybie konsolowym. Umożliwia zarządzanie systemem z poziomu cmd (nie trzeba konfigurować różnych opcji z poziomu aplikacji Ustawienia czy Panelu sterowania), jak również posiada możliwość dodania „zachowania” systemu (chociażby odtwarzanie komunikatu głosowego w danym momencie). Wyjątkowo przydanym poleceniem może okazać się sendkeypress.
Desktop Utilities – InsideClipboard v1.27
Dzięki temu narzędziu można wyświetlić zawartość znajdującą się w schowku w różnych formatach. Tutaj dla przykładu pokazano możliwe formaty po skopiowaniu zdjęcia.
Outlook/Office Utilities
Sprawdziłem każde z narzędzi w tej kategorii i niestety okazało się, iż żadne z nich nie działa poprawnie i zgodnie z oczekiwaniami. Prawdopodobnie wynika to z braku dostosowania programów do aktualnych wersji Office.
Programmer Tools – SimpleProgramDebugger v1.16
Dość interesująca propozycja skierowana nie tylko do programistów. Umożliwia łatwe prześledzenie wykonania danego procesu, co w przypadku złożonych błędów często jest najlepszym rozwiązaniem zmierzającym do ich usunięcia. Nie jest to oczywiście zaawansowany debugger, natomiast powinien być wystarczający w typowych zastosowaniach, w tym również jako forma przygotowania do obsługi znacznie bardziej rozbudowanych aplikacji z tej kategorii.
Disk Utilities – FileActivityWatch v1.70
Wyświetla w czasie rzeczywistym wszelkie pliki zmodyfikowane przez aplikacje czy usługi działające w tle. Może okazać się przydane m.in. w kontekście analizy złośliwego oprogramowania.
System Utilities – ShellMenuNew v1.02
Pozwala na usunięcie zbędnych formatów plików dostępnych w opcji Nowy w menu kontekstowym Windows Explorer.
Other Utilities – ResourcesExtract v1.18
Ciekawa pozycja wśród dostępnych narzędzi. Wyodrębnia do osobnego folderu wskazane zasoby (możliwe widoczne na zrzucie ekranu) z plików wykonywalnych.
