Badacze niemal podwoili liczbę znanych geoglifów na płaskowyżu Nazca, a dokonali tego dzięki sztucznej inteligencji (AI) – odnaleźli 303 nowe rysunki w ciągu zaledwie sześciu miesięcy prac terenowych. To odkrycie, którego dokonano w regionie wpisanym na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, rzuca nowe światło na cel tworzenia tych starożytnych rysunków. Badacze wskazują na istnienie dwóch głównych typów geoglifów: liniowych, używanych przez społeczności do celów rytualnych, oraz reliefowych, które były mniejsze i prawdopodobnie służyły do przekazywania informacji indywidualnym osobom lub małym grupom.
Geoglify liniowe, często przedstawiające dzikie zwierzęta, takie jak ptaki, wieloryby czy lisy, są zwykle zlokalizowane w pobliżu bardziej formalnych, liniowych lub trapezoidalnych sieci geoglifów, co sugeruje, iż były one częścią większych ceremonii i rytuałów społecznych. Z kolei, mniejsze geoglify reliefowe, zlokalizowane bliżej starożytnych szlaków, przedstawiają głównie ludzi, oswojone zwierzęta, takie jak lamy, oraz symbole związane z ludzką działalnością i odcięte głowy, co sugeruje, iż służyły do przekazywania informacji na mniejszą skalę.
Zastosowanie AI znacząco zwiększyło efektywność odkryć archeologicznych, umożliwiając identyfikację geoglifów, które wcześniej były niewidoczne dla ludzkiego oka. Dzięki temu w krótkim czasie możliwe było odkrycie setek nowych rysunków na pustyni Nazca. Opracowane algorytmy uczenia maszynowego zostały wytrenowane na podstawie zdjęć lotniczych o wysokiej rozdzielczości oraz danych historycznych, co pozwoliło na automatyczne wykrywanie nieznanych wcześniej geoglifów. Mimo ograniczonej liczby danych treningowych, AI okazała się bardzo skuteczna w identyfikowaniu mniejszych, trudniejszych do zauważenia reliefów, które stanowią większość nowo odkrytych rysunków.
Te nowo odkryte geoglify rzucają również nowe światło na starożytne kultury, które zamieszkiwały region Nazca. Odkrycia sugerują, iż różne typy geoglifów mogły służyć różnym celom – większe, liniowe geoglify były prawdopodobnie związane z rytuałami i ceremoniami wspólnotowymi, podczas gdy mniejsze reliefowe mogły służyć do przekazywania informacji o codziennym życiu ludzi. Dodatkowo fakt, iż reliefowe geoglify często znajdują się w pobliżu starożytnych szlaków, sugeruje, iż mogły one być oglądane i „odczytywane” przez osoby poruszające się tymi drogami.
Lokalizacja części nowo odkrytych geoglifówTakie zastosowanie AI może być początkiem rewolucji w archeologii
Wyniki badań pokazują, iż AI może zrewolucjonizować archeologię, podobnie jak wcześniej zrobiły to fotografie lotnicze czy satelitarne. Technologia pozwala na znaczne przyspieszenie tempa odkryć, umożliwiając jednocześnie lepsze zrozumienie rozkładu i funkcji starożytnych geoglifów. Dzięki nowym odkryciom możliwe jest również dokładniejsze planowanie działań konserwatorskich, zwłaszcza w obliczu zagrożeń związanych ze zmianami klimatycznymi i erozją.
Nowe odkrycia nie tylko wzbogacają naszą wiedzę o starożytnych cywilizacjach, ale także stanowią istotny krok w kierunku lepszego zrozumienia i ochrony tego unikalnego dziedzictwa kulturowego.
Źródło: PNAS, Zdjęcia: Masato Sakai
