Polski Instytut Ekonomiczny
jakie wyobrażenia na temat cyfrowej przyszłości Polski mają decydenci
Zdaniem decydentów odpowiedzialnych za obszar polityki cyfrowej państwo powinno z jednej strony kreować rozwój technologiczny i wspierać innowacje, ale jednocześnie strzec suwerenności technologicznej kraju i dbać o interes obywateli. Tak wynika z badania Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE), który sprawdził, jakie wyobrażenia na temat cyfrowej przyszłości Polski mają decydenci. Dominuje w nich wizja państwa jako głównego gracza w procesie transformacji cyfrowej, który przeciwdziała negatywnym skutkom rozwoju technologicznego takim jak monopolizacja rynku, naruszenia prywatności, czy dezinformacja.
W odpowiedzi na zmieniającą się sytuację geopolityczną, decydenci podkreślają również znaczenie relacji z Unią Europejską i gigantami technologicznymi, a także wagę krytycznej infrastruktury cyfrowej. Wśród kluczowych wyzwań cyfrowej dekady wymieniają wzrost kompetencji cyfrowych w społeczeństwie i szybszą cyfryzację zarówno przedsiębiorstw, jak i administracji. To główne wnioski z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) „Przyszłość technologiczna Polski w wyobrażeniach decydentów”.
Badanie PIE zostało zrealizowane wśród osób, które mogę realnie kształtować przyszłość technologiczną Polski, ponieważ zajmują kierownicze stanowiska w instytucjach odpowiadających za wdrażanie polityk publicznych, projektowanie strategii, alokację funduszy czy regulacje rynku.
„Aby podejmować świadome decyzje w teraźniejszości, potrzebujemy perspektyw przyszłości jako punktów odniesienia. Wyobrażenia o przyszłości wpływają na kierunki badań, alokację funduszy czy kształtowanie polityk publicznych. W badaniu PIE przeanalizowaliśmy, jak decydenci wyobrażają sobie przyszłość, co odkrywa postawy i poglądy, które będą kształtować kierunki rozwoju cyfryzacji przez kolejne lata i pozwala zrozumieć, jakie wartości i cele są dla nich priorytetowe.” – mówi Krystian Łukasik, doradca w zespole gospodarki cyfrowej Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE).
Rola państwa w rozwoju cyfrowym
Z badania PIE wynika, iż w dominującej wizji państwa, jest ono gwarantem suwerenności technologicznej, ale również inwestorem i innowatorem. Powinno ono stymulować rozwój gospodarki cyfrowej inwestując w badania i rozwój technologii o wysokim potencjale zwrotu w długim terminie zakładając, iż rynki prywatne nie podejmą ryzyka związanego rozwijaniem przełomowych technologii, a także wspierać inwestycje odpowiednimi regulacjami. Trzecia kluczowa rola państwa w obszarze rozwoju cyfrowego to według decydentów funkcja strażnika podstawowych praw. W tej wizji państwo przyjmuje na siebie odpowiedzialność za łagodzenie i niwelowanie negatywnych skutków postępu technologicznego oraz dba o to, aby transformacja cyfrowa odbywała się z poszanowaniem praw obywatelskich, konsumenckich i norm społecznych.
„Najbardziej pożądana przez respondentów PIE wizja państwa to Polska jako aktywny podmiot cyfrowej transformacji, wspiera rozwój technologiczny, inwestuje w badania i perspektywiczne technologie, ale jednocześnie kontroluje negatywne skutki rozwoju technicznego i pełni funkcję regulatora. Decydenci odpowiedzialni za kształtowanie polityki cyfrowej państwa podkreślają też znaczenie dbania zarówno o interes obywateli, jak i suwerenność technologiczną państwa, która powinna dążyć do uniezależnienia od podmiotów zagranicznych przez krajowe innowacje i kontrolę nad infrastrukturą krytyczną. W takim scenariuszu państwo powinno kierować rozwojem technologii zgodnym z interesem publicznym. W wyobrażeniach decydentów państwo powinno pełnić rolę strażnika, który zabezpiecza strategiczne obszary technologiczne, zapewniając autonomię i odporność w obliczu potencjalnych zagrożeń” – mówi Krystian Łukasik, doradca w zespole gospodarki cyfrowej PIE.
Rola Unii Europejskiej
W oczach decydentów UE odgrywa istotną rolę jako podmiot, który dzięki swojej skali i integracji politycznej może być kluczowym partnerem w relacjach z globalnymi gigantami technologicznymi umożliwiając polskim instytucjom budowanie cyfrowej suwerenności w ramach jednego europejskiego ekosystemu. Dostrzegają oni, iż wspólne regulacje wzmacniają pozycję państw członkowskich, czyniąc je bardziej wpływowymi w stosunku do korporacji, które często monopolizują cyfrowy rynek. Przedstawiciele polskich instytucji doceniają też rolę UE w kształtowaniu krajowych polityk cyfrowych, co tworzy spójny fundament dla rozwoju cyfryzacji w całej Europie
Wyzwania cyfrowej dekady
Przyjęta przez Komisję Europejską strategia „Cyfrowy kompas na 2030 r.” oraz towarzyszący jej program „Droga ku cyfrowej dekadzie” wyznaczają mierzalne cele dla państw UE w czterech kluczowych obszarach: kompetencje cyfrowe, infrastruktura, cyfryzacja przedsiębiorstw oraz cyfrowe usługi publiczne.
Priorytetami dla Polski, wyłaniającymi się z przeprowadzonych na potrzeby badania rozmów są cyfryzacja firm, cyfryzacja administracji publicznej, zwiększenie cyberbezpieczeństwa, rozwój infrastruktury cyfrowej oraz walka z wykluczeniem cyfrowym.
„Decydenci wskazują, iż wiele przedsiębiorstw nie wdraża nowoczesnych technologii, ponieważ nie widzi korzyści z takiego działania. W tej perspektywie istotnym wątkiem jest także rozwój niskich w tej chwili kompetencji cyfrowych. Jednak zarówno wzmacnianie świadomości przedsiębiorców jak i rozwijanie kompetencji cyfrowych w społeczeństwie są zadaniami złożonymi, wymagającymi koordynacji wielu procesów, w dużej mierze pozostających poza bezpośrednim wpływem administracji. Kluczowym wyzwaniem jest również cyfryzacja administracji publicznej, która usprawni procesy urzędowe oraz zwiększy dostęp obywateli do usług publicznych. Tu Polska robi znaczne postępy, co widać zarówno w zestawieniach porównawczych jak i w codziennym życiu. ” – wskazuje Ignacy Święcicki, kierownik zespołu gospodarki cyfrowej w PIE.
Kolejnym priorytetem w obszarze cyfrowych jest cyberbezpieczeństwo, którego znaczenie wzrosło po rosyjskiej agresji na Ukrainę. Decydenci podkreślają potrzebę budowania infrastruktury, która zwiększy odporność Polski na cyberataki zabezpieczając dane obywateli oraz chroniąc infrastrukturę krytyczną, taką jak sieci energetyczne czy transportowe, które stanowią podstawę funkcjonowania państwa. najważniejsze z punktu widzenia decydentów technologie to sztuczna inteligencja, 5G i 6G, komputery kwantowe oraz odnawialne źródła energii.
Przyszłość cyfrowego rozwoju Polski
Decydenci wierzą w znaczącą poprawę gospodarczą Polski w najbliższej dekadzie i w ramach rozwoju gospodarki właśnie dostrzegają pole na rozwój cyfryzacji. Wśród decydentów panuje przekonanie, iż technologie takie jak sztuczna inteligencja, czy automatyka odegrają kluczową rolę, zarówno w gospodarce, jak i w administracji publicznej. Jednocześnie przyszłość postrzegają jako trudną do przewidzenia. Dostrzegają też konieczność budowy społecznej świadomości technologicznej, wypracowania systemu sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z rozwoju technologii oraz działań które będą przeciwdziałać negatywnemu wpływowi rozwoju technologicznego na rynek pracy.
Wewnątrz administracji wyłaniają się jednak różne i sprzeczne wizje dotyczące zagadnienia centralizacji agendy cyfryzacji. Badanie PIE wyłoniło zarówno głosy o konieczności scentralizowania procesu cyfryzacji kraju poprzez jednostkę desygnowaną do właśnie tego zadania, jak i postulaty za powołaniem jednostki, która nie wyznaczy kierunku cyfryzacji, ale będzie koordynować działania poszczególnych resortów.
Decydenci zwracają też uwagę na szereg wyzwań nietechnologicznych, które mogą zdeterminować rzeczywisty wpływ technologii na społeczeństwo i gospodarkę. Wyzwaniami tymi są niesprzyjająca demografia, rosnące nierówności ekonomiczne oraz kryzys klimatyczny.
Do pobrania: PIE-Raport_Przyszlosc-technologiczna-Polski.pdf
