Dynamiczny rozwój technologiczny współczesnego świata w sposób nieunikniony wpływa na funkcjonowanie systemów prawnych, w tym również na przebieg i charakter procesu karnego. Postępująca cyfryzacja oraz powszechne wykorzystanie technologii informacyjnych doprowadziły do pojawienia się nowych form gromadzenia, przetwarzania i przekazywania informacji, które coraz częściej stanowią istotne źródło materiału dowodowego w postępowaniu karnym. W praktyce sądowej coraz powszechniej wykorzystywane są dowody w postaci wiadomości e-mail, nagrań, danych z komunikatorów internetowych czy zapisów logów systemowych. Pomimo braku legalnej definicji „dowodu elektronicznego” w polskim prawie, jego stosowanie i ocena stały się trwałym oraz nieodzownym elementem współczesnego procesu karnego. W konsekwencji rodzi się potrzeba ponownego zdefiniowania roli, znaczenia i zasad oceny dowodów elektronicznych, a także zapewnienia ich autentyczności, integralności i prawnej dopuszczalności w świetle fundamentalnych zasad procesu karnego.
Pojęcie dowodu elektronicznego nie posiada jednolitej definicji w literaturze prawniczej. W ujęciu funkcjonalnym przyjmuje się jednak, iż są to wszelkie dane i informacje utrwalone, przechowywane lub przesyłane w postaci cyfrowej, które mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy karnej. Dowód taki może pochodzić z komputera, telefonu, systemu monitoringu, chmury danych czy sieci teleinformatycznych. Istotne jest, iż w przypadku tego rodzaju materiału źródło dowodowe ma charakter cyfrowy, natomiast sam dowód (niezależnie od formy utrwalenia) podlega ocenie zgodnie z zasadami ogólnymi wynikającymi z art. 7 Kodeksu postępowania karnego. Oznacza to, iż organy procesowe kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, dokonując ich swobodnej, ale racjonalnej oceny z uwzględnieniem wiedzy i doświadczenia życiowego.
Specyfika dowodów elektronicznych rodzi jednak szczególne wymagania dotyczące ich autentyczności i integralności. Autentyczność oznacza pewność co do pochodzenia danego materiału oraz braku manipulacji przy jego tworzeniu, natomiast integralność gwarancję, iż treść dowodu nie została zmieniona od momentu jego pozyskania. Weryfikacja tych cech wymaga zastosowania specjalistycznych metod informatyki śledczej oraz często powołania biegłych z zakresu informatyki i cyberbezpieczeństwa, co przewiduje art. 193 § 1 k.p.k. W praktyce oznacza to, iż dowód elektroniczny aby mógł być wykorzystany w postępowaniu musi zostać zabezpieczony, utrwalony i przeanalizowany w sposób zapewniający jego wiarygodność. Naruszenie tych zasad może skutkować jego pominięciem przez sąd, niezależnie od potencjalnej wartości informacyjnej.
Kodeks postępowania karnego nie zawiera odrębnych przepisów regulujących sposób postępowania z dowodami elektronicznymi. Oznacza to, iż stosuje się do nich ogólne zasady dotyczące przeszukania, zatrzymania rzeczy, a także utrwalania i kontroli przekazów informacji. Z uwagi jednak na specyfikę środowiska cyfrowego, organy procesowe muszą wykazywać szczególną ostrożność przy ich pozyskiwaniu, aby nie naruszyć integralności danych. Brak kompleksowych uregulowań powoduje, iż w praktyce dużą rolę odgrywa wiedza specjalistyczna biegłych z zakresu informatyki śledczej.
Dowody elektroniczne, mimo swojej technicznej natury, stają się dziś jednym z filarów współczesnego postępowania karnego. Wymagają jednak szczególnego podejścia zarówno w zakresie ich pozyskiwania i zabezpieczania, jak i oceny procesowej. Prawidłowe postępowanie z takim materiałem wymaga ścisłej współpracy organów ścigania, biegłych informatyków i sądu, a także świadomości, iż każdy błąd techniczny lub proceduralny może zaważyć na losach całej sprawy.
