Po raz kolejny (nasza redakcja nie może doliczyć się już który) znanej osobie przypisuje się zmyślone słowa. Tym razem popularność w mediach społecznościowych zaczął zdobywać cytat Dostojewskiego. Odnosi się on do tolerancji i wspiera określone postrzeganie świata, przez co niektórym osobom łatwiej jest w niego uwierzyć. Jak zwykle bywa w takich przypadkach, nie ma żadnych dowodów na to, by Dostojewski powiedział te słowa.
Fałsz
Więcej o naszym systemie oceniania:Cytat przypisywany Dostojewskiemu pojawił się w wielu miejscach. Można spotkać go na przykład na Demotywatorach czy Wykopie. Zagościł on oczywiście także w mediach społecznościowych. Znajdziemy go na Facebooku czy Twitterze.
Źródło: facebook.comCytat pojawił się w wielu różnych językach, na przykład po czesku, hiszpańsku, francusku, chorwacku, rosyjsku czy angielsku. Był udostępniany również przez znane osoby, na przykład Elego Davida, znanego ze swoich antyszczepionkowych poglądów.
Źródło: twitter.comCytat Dostojewskiego
Zarówno my, jak i redakcje Snopes, Lead Stories czy Misbar nie odnalazły żadnych dowodów na to, by cytat był autorstwa rosyjskiego pisarza. Jak zauważyła redakcja Lead Stories, cytat ten krążył już wcześniej. Autor był jednak inny. Przypisywano go profesorowi Preobrażeńskiemu, bohaterowi filmu „Psie Serce” na podstawie opowiadania Michaiła Bułhakowa pod tym samym tytułem. Natomiast ani w filmie, ani w opowiadaniu nie znajdziemy omawianych słów. Potwierdzają to również specjaliści z kanadyjskiego Centrum Zasobów Europy Środkowej i Wschodniej na Uniwersytecie Toronto. Stwierdzenie to powielane jest również bez przedstawiania autora.
Powyższe informacje wskazują na to, iż cytat prawdopodobnie został stworzony przez anonimową osobę. Trafił on do Internetu, a następnie zaczął zdobywać popularność. W międzyczasie zaczęto przypisywać go różnym osobom, nie przejmując się zbytnio jego prawdziwym pochodzeniem. Co ciekawe, w większości przypadków powiązano go z osobami pochodzącymi z Rosji. Prawdopodobnie dlatego, iż po raz pierwszy pojawił się w języku rosyjskim. Możemy odnaleźć go na Reddicie z prośbą o tłumaczenie we wpisie z 2019 roku. Wraz z cytatem umieszczono kadr z filmu „Psie Serce” z granym przez Jewgienija Jewstigniejewa profesorem Preobrażeńskim.
Wykorzystanie cytatu
Przypisywanie cytatów znanym i powszechnie szanowanym osobom ma zwiększać ich wagę i autentyczność. Dzięki temu łatwiej jest się utożsamiać z ich treścią. Jak w wielu innych przypadkach, tak i tym razem nieistniejąca wypowiedź służy niektórym osobom za potwierdzenie ich poglądów. Powoduje to, iż łatwiej jest w nią uwierzyć. Ten konkretny cytat wykorzystywany jest również do walki politycznej, na przykład między Republikanami a Demokratami.
Źródło: facebook.comSłowa te wydają się nie przystawać dobrze do epoki Dostojewskiego. Natomiast doskonale wpisują się we współczesne dyskursy związane z postrzeganiem tolerancji i jej wpływu na wolność wypowiedzi. Wskazywać na to mogłyby liczne wpisy Internautów, na przykład na Twitterze, wiążące tę wypowiedź z cancel culture czy tak zwanym wokismem. Cytat ma potwierdzać, iż współczesna tolerancja jest formą cenzury niepozwalającą na krytykowanie niektórych rzeczy. Słowa te dodatkowo mają łechtać ego osoby zgadzającej się z ich przesłaniem, insynuując, iż pozostali są „głupcami” czy „imbecylami”. Powoduje to, iż niektórym łatwiej jest uwierzyć w ich prawdziwość bez upewnienia się co do autentyczności cytatu. Następnie bez głębszej refleksji podają go dalej.
Źródło: twitter.comPodsumowanie
Tak w tym, jak i w wielu innych opisywanych przez nas sytuacjach cytat przypisywany jest niewłaściwej osobie. W tym przypadku jest to Fiodor Dostojewski oraz, we wcześniejszej wersji, Michaił Bułhakow. Nie ma żadnych dowodów na to, iż słowa te zostały wypowiedziane czy zapisane przez któregokolwiek z nich. Cytat podbudowuje ego odbiorcy oraz potwierdza pewien sposób patrzenia na świat, więc wielu osobom łatwiej jest w niego uwierzyć.
Źródła
Snopes: https://www.snopes.com/fact-check/fyodor-dostoevsky-quote-on-tolerance/
Misbar: https://misbar.com/en/factcheck/2021/08/19/quote-about-tolerance-and-intelligent-people-is-misattributed-to-dostoevsky
