W mediach społecznościowych krążą dezinformacyjne treści dotyczące nadmiernego pobierania świadczeń emerytalnych przez osoby z Ukrainy. Autorzy sugerują, iż każdy obywatel Ukrainy w wieku emerytalnym, który zamieszka w Polsce, automatycznie otrzyma od ZUS emeryturę „za pracę na Ukrainie” lub dopłatę wyrównującą jego ukraińską emeryturę do poziomu minimalnej polskiej emerytury – niezależnie od tego, czy pracował w Polsce i odprowadzał składki. Inne posty mówią o tym, iż obywatele Ukrainy mają zbyt łatwy dostęp do polskich świadczeń, a Polacy pracujący na umowie zlecenie lub JDG są w gorszej sytuacji niż cudzoziemcy pracujący jeden dzień lub wcale.
Jak działa system emerytalny w Polsce?
Polskie emerytury finansowane są z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), który działa w systemie repartycyjnym. Oznacza to, iż bieżące świadczenia wypłacane są z bieżących składek pracujących. Wysokość emerytury każdej osoby zależy od sumy zgromadzonych składek i średniego dalszego trwania życia. Nie obowiązuje minimalny wymagany staż ubezpieczeniowy. Aby otrzymać minimalną emeryturę, kobiety muszą udokumentować co najmniej 20 lat pracy, a mężczyźni – 25 lat. W przypadku krótszego stażu wysokość świadczenia jest proporcjonalna do zgromadzonych składek i odpowiednio niższa.
Według danych ZUS, obywatele Ukrainy są w tej chwili największą grupą cudzoziemców opłacających składki w Polsce – na koniec 2024 r. było to 787,5 tys. osób. W krótkiej i średniej perspektywie ich aktywność zawodowa zwiększa wpływy do systemu, a nie je obciąża.
Jakie są zasady dla obywateli Ukrainy?
Zasady przyznawania emerytur osobom pracującym w Polsce i na Ukrainie reguluje umowa międzynarodowa z 2012 r. Przewiduje ona, iż każdy kraj wypłaca świadczenie proporcjonalne do okresu składkowego na swoim terytorium. To Ukraina wypłaca emeryturę za przepracowane w ich kraju lata. Kiedy gdy taka osoba przepracuje legalnie w Polsce dzień (lub więcej), Polska dopłaca, ale jest to jedynie różnica między tym świadczeniem a emeryturą minimalną.
Takie umowy są powszechną praktyką, podobne rozwiązania funkcjonują również w Unii Europejskiej. Ich celem jest zabezpieczenie społeczne dla osób, które legalnie pracowały w dwóch lub więcej krajach i opłacały składki do odrębnych systemów.
Zmiany zasad dla własnych działalności i umów zlecenie
22 maja 2025 roku Stały Komitet Rady Ministrów zaakceptował projekt przygotowany przez Ministerstwo Pracy, zgodnie z którym do stażu pracy będą zaliczane także okresy prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia. Zmiany mają na celu wyrównanie szans w dostępie do wybranych świadczeń pracowniczych. Do tej pory okresy pracy w takiej formie nie były wliczane do stażu pracy. Projekt przewiduje, iż nowe przepisy będą obowiązywały od 1 stycznia 2026 r.
O czym warto pamiętać?
- Nie ma powszechnej dopłaty do emerytur dla wszystkich obywateli Ukrainy zamieszkałych w Polsce;
- Wymagana jest legalna praca i odprowadzanie składek w Polsce;
- Świadczenie wypłacane jest proporcjonalnie do przepracowanego czasu w danym kraju, a nie w pełnej polskiej kwocie;
- Ukraińcy stanowią znaczącą grupę płatników składek, a nie wyłącznie odbiorców świadczeń;
- umowa z Ukrainą została zawarta w 2012 r. od tamtej pory obowiązują wzajemne zasady, które nie były zmieniane;
- Polska prowadzi prace nad zmianami, które mają na celu zaliczenie umów zlecenie i własnych działalności do stażu pracy.
Podsumowanie
Treści postów opierają się na uproszczeniu i pominięciu kluczowych przepisów. To przykład dezinformacji, która ma wywołać negatywne emocje i wzbudzić niechęć wobec określonej grupy społecznej.
Źródła informacji:
Business Insider – od czego zależy wysokość emerytury?
ZUS – statystyki dotyczące ubezpieczeń emerytalnych
Instytut Praw Migrantów – ukraińscy pracownicy, a polska emerytura
Już niedługo umowa zlecenie czy własna działalność będą wliczać się do stażu pracy – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl
Artykuł powstał na podstawie pracy researcherów zaangażowanych w projekt Przeciwdziałanie dezinformacji o uchodźcach wojennych z Ukrainy w Polsce i wzrostowi nastrojów antyukraińskim w Polsce, współfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności w ramach programu Wspieramy Ukrainę, realizowanego przez Fundację Edukacja dla Demokracji.
