Wprowadzenie do problemu / definicja luki
25 października 2025 r. ONZ otworzyła w Hanoi do podpisu pierwszy globalny traktat przeciw cyberprzestępczości („UN Convention against Cybercrime”, nieformalnie: Hanoi Convention). Wydarzenie zgromadziło delegacje dziesiątek państw i ma usprawnić współpracę międzynarodową w sprawach takich jak phishing, ransomware, handel ludźmi online czy mowa nienawiści. Już podczas ceremonii podpisania dokument zyskał szerokie poparcie – choć towarzyszą mu poważne zastrzeżenia dotyczące praw człowieka i wolności badań bezpieczeństwa.
W skrócie
- Status: traktat otwarty do podpisu 25 października 2025 r. w Hanoi; 65 państw podpisało w pierwszym dniu. Wejście w życie: po złożeniu 40 dokumentów ratyfikacyjnych. Okno podpisów pozostaje otwarte do 31 grudnia 2026 r.
- Cel: ujednolicenie przestępstw, procedur dowodowych i kanałów współpracy transgranicznej w sprawach cyber.
- Kto podpisuje: m.in. UE oraz państwa członkowskie (zgoda na podpis wyrażona wcześniej przez Radę UE).
- Kontrowersje: branżowe porozumienie Cybersecurity Tech Accord (m.in. Microsoft, Meta) i organizacje praw człowieka ostrzegają przed ryzykiem nadużyć („traktat nadzoru”) i penalizacją etycznych badań.
Kontekst / historia / powiązania
Negocjacje konwencji prowadziło UNODC po latach dyskusji nad potrzebą globalnych, a nie tylko regionalnych (np. europejskich), ram walki z cyberprzestępczością. Sekretarz Generalny ONZ podkreślił koszt cyberprzestępczości liczony w „bilionach dolarów rocznie” i konieczność ułatwienia współpracy między organami ścigania.
Strona konwencji prowadzona przez UNODC potwierdza harmonogram: podpis w Hanoi, a następnie możliwość podpisywania w siedzibie ONZ w Nowym Jorku, z wejściem w życie 90 dni po 40. ratyfikacji.
Analiza techniczna / szczegóły traktatu
Choć pełny tekst jest obszerny, trzon instrumentu obejmuje trzy bloki, które mają największe znaczenie dla praktyków cyberbezpieczeństwa i zespołów prawnych:
- Katalog przestępstw – od oszustw (phishing), przez ataki z użyciem malware/ransomware, po przestępstwa związane z treścią (np. mowa nienawiści) definiowane według standardów ONZ. To rozszerzenie tradycyjnych ujęć „komputerowych” czynów zabronionych o kategorie, które w wielu jurysdykcjach są przez cały czas rozproszone.
- Procedury dowodowe i e-dowody – zharmonizowane zasady zabezpieczania, utrwalania i udostępniania danych elektronicznych (logi, metadane, treści), ułatwiające szybką i zgodną z prawem wymianę materiału dowodowego między państwami. UNODC wskazuje, iż konwencja ma promować „legalne badania” i zawiera klauzule ochrony praw człowieka.
- Współpraca transgraniczna – kanały pomocy prawnej, tryb „nagłych wniosków” i punkty kontaktowe 24/7, aby skrócić czas reakcji w incydentach transgranicznych. UE potwierdziła zamiar podpisu i wdrażania zgodnie z własnymi standardami praw człowieka.
Praktyczne konsekwencje / ryzyko
Dla firm (CISO, SOC, DPO):
- Więcej wezwań międzynarodowych o dane: krótsze terminy na „preservation” i przekazanie logów/treści organom zagranicznym – zwłaszcza dla usług chmurowych i platform o zasięgu globalnym.
- Zwiększona interoperacyjność procedur dowodowych – potencjalnie mniej „tarć” prawnych przy przekazywaniu e-dowodów do państw sygnatariuszy.
- Ryzyka praw człowieka i R&D – Tech Accord ostrzega, iż nieprecyzyjne definicje mogą ułatwić nadmierny nadzór i kryminalizować testy penetracyjne/bezpieczeństwa prowadzone w dobrej wierze, jeżeli lokalne prawo implementujące będzie restrykcyjne. Potrzebne będą wyraźne wyjątki i bezpieczne przystanie dla badaczy (np. coordinated vulnerability disclosure).
Dla organów ścigania i CERT/CSIRT:
- Szybszy dostęp do danych transgranicznych i łatwiejsze wspólne operacje w sprawach ransomware czy oszustw finansowych.
Rekomendacje operacyjne / co zrobić teraz
- Mapa jurysdykcyjna & readiness: zidentyfikuj, które kraje najważniejsze dla Twojej działalności podpisały konwencję i śledź proces ratyfikacji (próg 40). Zaktualizuj playbooki SOC/LERT o tryby współpracy transgranicznej.
- Retencja i łańcuch dowodowy: ustandaryzuj politykę data preservation (czas, zakres, integralność), aby spełnić oczekiwania nowych kanałów pomocy prawnej.
- Legal & privacy by design: oceniaj wnioski o dane pod kątem zgodności z lokalnym prawem, RODO oraz klauzulami praw człowieka przewidzianymi przez konwencję; dokumentuj podstawy prawne i proporcjonalność.
- Program CVD/bug bounty: wprowadź/wyraźnie opisz zasady coordinated vulnerability disclosure i zakres „dozwolonych testów” (safe harbor) – to ogranicza ryzyko penalizacji etycznych badań w krajach o ostrzejszej implementacji. (Obawy branży: Cybersecurity Tech Accord).
- Ćwiczenia purple team: przetestuj scenariusze żądań danych z państw trzecich (różne formaty, SLA, szyfrowanie end-to-end), uwzględniając eskalacje do DPO/Legal.
Różnice / porównania z innymi przypadkami
Konwencja ONZ ma ambicję globalnego zasięgu i wspólnych, minimalnych standardów. W porównaniu z dotychczasową mozaiką porozumień i instrumentów regionalnych, stawia mocny akcent na ułatwienie dostępu do e-dowodów i mechanizmy 24/7. Jednocześnie zakres kategorii przestępstw i możliwe ingerencje w prywatność są szersze niż w wielu dotychczasowych reżimach – stąd krytyka NGO i sektora technologicznego, by implementacje krajowe nie prowadziły do nadużyć.
Podsumowanie / najważniejsze wnioski
- To się dzieje teraz: 25 października 2025 r. w Hanoi ruszył proces podpisywania; 65 podpisów na starcie podnosi szansę na szybkie przekroczenie progu 40 ratyfikacji.
- Dla biznesu: przygotuj się na więcej i szybsze żądania o dane z zagranicy oraz audyty łańcucha dowodowego.
- Dla bezpieczeństwa i prywatności: zadbaj o jasne wyjątki dla badań i procesy oceny proporcjonalności – inaczej istnieje ryzyko „efektu mrożącego” dla społeczności security.
Źródła / bibliografia
- Reuters: „UN cybercrime treaty to be signed in Hanoi to tackle global offences” (25 października 2025). (Reuters)
- UNODC (press): „UN Convention against Cybercrime opens for signature in Hanoi, Viet Nam” (25 października 2025). (UNODC)
- UNODC (status): „United Nations Convention against Cybercrime — status & entry into force”. (UNODC)
- Rada UE: „Fighting cybercrime: EU to sign UN Convention on cybercrime” (13 października 2025). (Consilium)
- Cybersecurity Tech Accord: „Calls for changes to new UN treaty…” (29 lipca 2024) – stanowisko branży. (Cybersecurity Tech Accord)
