Organizacja Narodów Zjednoczonych ogłosiła rozpoczęcie nowej, przełomowej inicjatywy w obszarze globalnego zarządzania sztuczną inteligencją. 26 sierpnia 2025 roku Zgromadzenie Ogólne przyjęło przez konsensus rezolucję ustanawiającą Niezależny Międzynarodowy Panel Naukowy ds. AI oraz Globalny Dialog ds. Zarządzania AI.
Dzisiejsza data ma jednak dodatkowe znaczenie, bowiem to właśnie dziś Sekretarz Generalny ONZ António Guterres oficjalnie uruchomił Globalny Dialog ds. Zarządzania AI, który ma stać się coroczną platformą konsultacji i wymiany opinii między państwami, przemysłem i społeczeństwem obywatelskim. To symboliczny początek nowego etapu w budowaniu wspólnych reguł dla technologii, która coraz silniej wpływa na bezpieczeństwo, gospodarkę i życie społeczne na całym świecie.
Sekretarz Generalny ONZ, ostrzegając Radę Bezpieczeństwa, iż „los ludzkości nie może być pozostawiony algorytmowi”, wskazał cztery priorytety działań:
- utrzymanie ludzkiej kontroli nad użyciem siły,
- stworzenie spójnych globalnych ram regulacyjnych,
- ochrona integralności informacji,
- zmniejszenie „luki zdolności AI” pomiędzy państwami bogatymi i rozwijającymi się.
Panel Naukowy ds. AI będzie liczył 40 niezależnych ekspertów mianowanych na trzyletnie kadencje z zachowaniem równowagi geograficznej i płciowej. Jego zadaniem będzie coroczne przygotowywanie raportów naukowych oceniających ryzyka i możliwości związane z AI, na wzór roli pełnionej przez IPCC w sprawach klimatycznych. Z kolei Globalny Dialog ds. Zarządzania AI stanie się forum wielostronnych dyskusji – pierwsze spotkania odbędą się przy okazji szczytu AI for Good w Genewie (2026) i forum STI w Nowym Jorku (2027).
W trakcie pierwszych obrad wielu naukowców i liderów społecznych podkreślało konieczność ustanowienia globalnych „czerwonych linii” w rozwoju AI. Pojawiają się postulaty, by obejmowały one m.in. zakaz użycia systemów autonomicznych w obszarze broni jądrowej czy wprowadzenie zabezpieczeń przed samoreplikacją modeli. Choć takie propozycje nie znalazły się w przyjętej rezolucji, są częścią toczącej się debaty publicznej i mogą wpłynąć na przyszły kształt regulacji.
Równolegle do działań ONZ poszczególne regiony rozwijają własne ramy prawne. Unia Europejska jako pierwsza wdrożyła Akt o Sztucznej Inteligencji (AI Act) – od lutego 2025 r. obowiązują zakazy systemów AI stwarzających „nieakceptowalne ryzyko”, a od 2 sierpnia 2025 r. regulacje objęły również modele ogólnego przeznaczenia (GPAI). Kary za naruszenia mogą sięgać 35 mln euro lub 7% rocznego obrotu globalnego danej firmy.
Według raportu UNCTAD, globalny rynek AI może osiągnąć wartość 4,8 bln dolarów do 2033 roku, ale korzyści mogą skoncentrować się w niewielkiej grupie państw rozwiniętych. Wiele państw rozwijających się wciąż nie posiada strategii AI ani regulacji, co może pogłębiać globalne nierówności. UNCTAD ostrzega także, iż AI wpłynie na do 40% zawodów na świecie, zmieniając rynek pracy w sposób bezprecedensowy.
Słabością systemu ONZ pozostaje brak mechanizmów egzekwowania – rezolucja ma charakter rekomendacyjny i nie przewiduje sankcji. Kluczowym testem dla wiarygodności inicjatywy będzie wspomniana już pierwsza prezentacja raportu Panelu Naukowego w Genewie w lipcu 2026 roku oraz dalsze prace nad wypracowaniem wspólnych ustaleń w Nowym Jorku w 2027 roku.
Inicjatywa ONZ powstaje w czasie zaostrzającej się rywalizacji globalnej. Chiny promują własne podejście do regulacji AI, kładąc nacisk na suwerenność narodową, podczas gdy Stany Zjednoczone podkreślają znaczenie innowacji i otwartych standardów. W tym kontekście uniwersalność platformy ONZ może odegrać kluczową rolę w uniknięciu fragmentacji globalnego ekosystemu AI na konkurujące ze sobą strefy wpływów.
