Generatywna sztuczna inteligencja (GenAI) wkracza na polski rynek pracy, budząc zarówno nadzieje, jak i obawy. Najnowszy raport NASK i Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) przynosi największe dotąd badania opinii na temat wpływu GenAI na zatrudnienie w Polsce. Wyniki pokazują, iż choć świadomość zmian rośnie, pracownicy nie są jeszcze gotowi na cyfrową rewolucję.
GenAI – realna zmiana czy odległa przyszłość?
Raport „Generatywna sztuczna inteligencja a polski rynek pracy”, opracowany przez NASK i ILO, prezentuje kompleksową analizę wyzwań i perspektyw, jakie wiążą się z upowszechnianiem GenAI. Przedstawione dane wyraźnie wskazują, iż mimo rosnącego zainteresowania tematyką sztucznej inteligencji, aż 2/3 respondentów nie potrafi ocenić, czy jej wpływ na ich życie zawodowe będzie pozytywny, czy negatywny. Wśród najczęstszych obaw dominują spadek zarobków (41,3 proc.) oraz redukcja miejsc pracy z powodu automatyzacji (29,3 proc.).
Z drugiej strony, znaczna część badanych (31,2 proc.) uważa, iż wpływ GenAI na ich zawód w najbliższych pięciu latach będzie umiarkowany, a 26,1 proc. przewiduje wręcz niewielkie zmiany. Tylko co czwarty pracownik obawia się znaczącej lub całkowitej transformacji swojego stanowiska pracy.
Autorzy raportu podkreślają, iż wizja „przejęcia” rynku pracy przez AI pozostaje w oczach Polaków raczej kwestią odległej przyszłości. Szacunki pokazują jednak, iż ponad 5 milionów stanowisk (30,3 proc.) może zostać częściowo zautomatyzowanych, a około 800 tys. osób (4,9 proc. zatrudnionych) pracuje w zawodach o najwyższym ryzyku automatyzacji. Najbardziej podatni na zmiany są pracownicy biurowi – aż 71,6 proc. ich zadań można zautomatyzować, a niemal połowa znajduje się w grupie najwyższego ryzyka.
„Nie oznacza to jednak, iż te zawody znikną. Po prostu pojawią się nowe zadania, których AI nie wykona” – uspokaja Filip Konopczyński z NASK.
Kobiety i młodzi na celowniku automatyzacji
Raport uwypukla także kwestie nierówności – szczególnie widoczne są dysproporcje ze względu na płeć. Aż 39,1 proc. kobiet wykonuje zawody, które mogą zostać zautomatyzowane, podczas gdy wśród mężczyzn w tej samej grupie wiekowej (15-24 lata) odsetek ten wynosi 22,7 proc. To wyzwanie dla polityki rynku pracy i sygnał, iż cyfrowa transformacja powinna iść w parze z równouprawnieniem.
Młodzi pracownicy (15-24 lata) wyrażają największy niepokój – jedna czwarta przewiduje konieczność przebranżowienia się. Z wiekiem świadomość i obawy związane z GenAI wyraźnie maleją. Z kolei respondenci przyznają, iż widzą potencjał w przyspieszeniu pracy dzięki AI, choć równocześnie obawiają się utraty kontroli nad procesami.
Wdrażanie GenAI w polskich firmach – bariery i perspektywy
Mimo dynamicznego rozwoju narzędzi GenAI, wdrożenia w polskich miejscach pracy pozostają na wczesnym etapie. Zaledwie 9,4 proc. respondentów deklaruje, iż korzysta z takich rozwiązań, a niemal połowa (44,5 proc.) nie przewiduje ich implementacji. Blisko 1/3 nie posiada wiedzy na ten temat. Eksperci podkreślają, iż barierą jest przede wszystkim brak edukacji i zrozumienia korzyści płynących z wykorzystania GenAI.
„Boimy się tego, czego nie znamy. Dlatego najważniejsze jest zwiększanie świadomości i kompetencji cyfrowych wśród pracowników i pracodawców” – zauważa dr Marek Troszyński, socjolog, redaktor raportu.
Aż 63 proc. badanych nie wie, jak AI wpłynie na ich pozycję zawodową. Autorzy raportu apelują o rozwój szkoleń i szerokiej edukacji w zakresie AI, co może przyspieszyć adaptację technologii i przynieść wymierne korzyści gospodarce.
ILO-NASK Index – narzędzie do oceny ryzyka automatyzacji
Jednym z kluczowych efektów współpracy NASK i ILO jest opracowanie ILO-NASK Index – innowacyjnego narzędzia umożliwiającego ocenę podatności konkretnego zawodu na automatyzację przez GenAI. Polska klasyfikacja zawodów obejmuje ponad 2500 zawodów i blisko 30 tysięcy zadań, co pozwala na precyzyjną analizę zagrożeń i szans związanych z automatyzacją.
Narzędzie już teraz wykorzystywane jest m.in. przez Bank Światowy i ILO do modelowania skutków AI dla gospodarki. Umożliwia ono zarówno pracownikom, jak i doradcom zawodowym, uczniom i studentom, sporządzenie spersonalizowanego profilu ryzyka związanego z automatyzacją.
