Wirusy tworzone na telefony działają podobnie jak te atakujące komputery stacjonarne czy laptopy. Jedne są programowane w celu szpiegowania użytkowników, wykradania ich osobistych — bywa, iż bardzo wartościowych – danych, po to, by później je na czarnym rynku odsprzedać. Inne mają na celu wyłudzenie od nas pieniędzy, szantaż (tak jak na PC-tach, także na telefonach zdarzają się ataki typu Ransomware, czyli blokada urządzenia lub części plików z żądaniem okupu za odblokowanie). Najczęstsze zagrożenia, na jakie narażone są dziś telefony, to:
– Trojany, czyli wirusy, które ściągamy na telefon, instalując aplikacje nieznanego pochodzenia;
– Spyware, czyli wszelkiego rodzaju oprogramowanie śledzące. Może ono rejestrować to, co przeglądamy w sieci, zapamiętywać używane przez nas hasła i loginy, przeglądać i zapisywać wiadomości SMS;
– Robaki, które są szczególnie groźne, ponieważ potrafią się samodzielnie replikować i rozsyłać, chociażby w cyfrowych wiadomościach wysyłanych pomiędzy użytkownikami sieci;
– Ransomware, czyli przywołane wcześniej złośliwe oprogramowanie blokujące urządzenie w celu wymuszenia okupu.
Wirus na telefonie? Skąd?
Głównym źródłem wirusów na telefonach jest pobieranie aplikacji z niepewnych źródeł. jeżeli posiadamy telefona z Androidem, domyślnie możemy instalować aplikacje tylko ze sklepu Google Play, co zapewnia nam duże bezpieczeństwo. Możemy jednak przypadkowo lub świadomie wyrazić zgodę na to, by instalować oprogramowanie także i z innych źródeł (co czasem bywa konieczne, gdyż nie wszyscy deweloperzy — z różnych powodów — umieszczają swoje aplikacje w sklepie Google), wówczas otwieramy swój telefon na programową różnorodność, ale czasem też na potencjalne niebezpieczeństwo.
Tymczasem Hakerzy potrafią podczepiać złośliwy kod pod telefonowe aplikacje, które z pozoru mogą się wydawać niegroźne lub wręcz przydatne. W takiej sytuacji często choćby nie jesteśmy świadomi, iż w naszym telefonie dzieje się coś niedobrego.
Źródłem „zakażenia” mogą też być inwazyjne reklamy. Ich kliknięcie może spowodować zawirusowanie sprzętu. Na podobnej zasadzie działają też spreparowane przez cyberprzestępców strony www – czasem wystarczy je tylko otworzyć, by złośliwy kod zaczął rozprzestrzeniać się w naszym telefonie.
Główne objawy zawirusowania
Niestety twórcy złośliwego systemu to z reguły bardzo inteligentni ludzie. Wirusy, które tworzą, są w większości przypadków tak zaprogramowane, by trudno nam było wykryć, iż jesteśmy ofiarą ataku. Działają w cieniu i w ciszy, a pojawiające się z rzadka objawy często mylimy ze zwykłym działaniem urządzenia. Jest jednak kilka widocznych znaków, na które warto zwrócić uwagę:
Pojawienie się nieznanych aplikacji
Nagłe pojawienie się na naszym telefonie nieznanych aplikacji powinno zawsze dziwić. Jest to bardzo częsty, choć bywa, iż lekceważony objaw zawirusowania telefonu. Tego typu złośliwe oprogramowanie może się pojawić na telefonie w efekcie instalacji innych, pobranych z niewiadomego źródła „legalnych” programów jako swoisty nieoczekiwany i uciążliwy „bonus”. Dla własnego bezpieczeństwa – jeżeli nie jesteśmy zaawansowanymi użytkownikami — należy pobierać aplikacje tylko ze Sklepu Play. Przy okazji, choćby tam warto się tam upewnić, iż aplikacje są dobrze ocenione przez innych użytkowników.
Niewyjaśnione opłaty na rachunku
Niespodziewane, ponadprzeciętnie szybkie „schodzenie” środków w wypadku telefonu na kartę lub wysoki rachunek przy abonamencie. Niestety złośliwe wirusy w telefonie mogą używać urządzenia do nawiązywania połączeń i wysyłania SMS-ów na numery premium, bez naszej wiedzy. jeżeli zauważysz niewyjaśnione obciążenie na rachunku telefonicznym, szczególnie w sekcji SMS, przejrzyj dokładnie spis wysłanych SMS i numery, na które zostały one wysłane. jeżeli ich nie znasz – jest powód do niepokoju.
Wyskakujące zewsząd reklamy
Nagłe pojawienie się wyskakujących okienek to jeden z częstszych objawów zawirusowania. jeżeli zaczynasz widzieć na telefonie inwazyjne reklamy i wyskakujące okienka, jest to pewien znak, iż twój telefon został zainfekowany złośliwym oprogramowaniem. Wyskakujące reklamy, które pojawiają się znikąd, często prowadzą do dziwnych (stworzonych przez hakerów) stron internetowych, których przeglądanie może prowadzić do kolejnych szkód, dlatego pod żadnym pozorem nie należy ich otwierać.
Szybkie zużycie dostępnego pakietu danych
Korzystając ze telefona, zwykle mamy włączone operatorskie usługi, które dają nam dostęp do pakietów danych. zwykle doskonale wiemy, w jakim stopniu taki pakiet nam wystarcza i jak gwałtownie go wykorzystamy, gdyż nasze przyzwyczajenia w przeglądaniu sieci nie zmieniają się z dnia na dzień. Tymczasem, gdy telefon zostanie zainfekowany złośliwym kodem, może bez naszej zgody używać Internetu do wyświetlania ciężkich (np. filmowych) reklam lub wysyłania informacji z telefonu do hakerów. jeżeli zauważysz nagły niewyjaśniony skok w zużyciu danych, to jest to istotny znak, iż być może telefon został zainfekowany złośliwym oprogramowaniem.
Szybko rozładowująca się bateria
Wirusy i całe złośliwe oprogramowanie w telefonie zużywają zasoby urządzenia w celu rozwoju infekcji – np. replikowania się złośliwego kodu, używają też sieci do wysyłania informacji na serwery przestępców. Powoduje to nie tylko zużywanie się pakietów danych, ale też ekspresowe wyczerpywanie się baterii. jeżeli tak się dzieje, wejdź do Ustawień i otwórz sekcję Bateria/akumulator w telefonie, następnie otwórz statystyki i sprawdź, jaka aplikacja zużywa najwięcej prądu. Zwykle jest to sam system operacyjny telefonu (np. Android), aplikacje społecznościowe oraz ekran urządzenia. jeżeli widnieje tam jakaś zupełnie nieznana ci aplikacja, warto sprawdzić jej pochodzenie.
Standardowy rozkład zużycia baterii w przeciętnym telefonie
Przegrzewanie się i spadek wydajności
Jeśli nasz telefon jest zainfekowany złośliwym oprogramowaniem, takim jak wirusy, robaki lub oprogramowanie wyświetlające reklamy, musi zużywać dodatkowe zasoby telefonu, ponad to, z czego zwykle korzystamy. W efekcie telefon zaczyna się „dusić” i w efekcie nagrzewać z powodu nadmiernego obciążenia. jeżeli zauważysz, iż twój telefon nagle stał się wolny i nie reaguje na dotyk i nagrzewa się bardzo szybko, mimo iż cale nie używasz go częściej niż zwykle, istnieje duże prawdopodobieństwo, iż został zainfekowany złośliwym oprogramowaniem.
Dziwne wiadomości SMS i połączenia telefoniczne
Jednym z objawów infekcji wirusowej na telefonie są dziwne i niewyjaśnione rozmowy telefoniczne i SMS-y wychodzące z telefonu bez wiedzy użytkownika. Wirusy rozprzestrzeniają się, przenosząc się z jednego urządzenia na drugie za pośrednictwem wiadomości tekstowych, wiadomości e-mail itp. jeżeli telefon jest zainfekowany, może wysyłać do wszystkich kontaktów dziwne wiadomości, zwykle z linkiem. jeżeli twoi znajomi zgłaszają, iż otrzymali od ciebie wiadomości spamowe, jest niemal pewne, iż twój telefon został zainfekowany wirusem.
Co zrobić, jeżeli podejrzewamy, iż telefon został zainfekowany?
Zainstaluj jeden dobry program antywirusowy przygotowany specjalnie dla telefonów (może to być na przykład bezpłatna, dostępna zarówno na iOS jak i Androida Avira lub chociażby działający tylko na systemie od Google Avast ). Taka aplikacja przeskanuje urządzenie, wykryje zagrożenie i jeżeli będzie potrafiła – usunie je. Można też skorzystać dodatkowo z programu oczyszczającego telefon ze wszystkich śmieci i zbędnych plików – dobrym przykładem jest tu dostępny na Androida CCleaner.
Jeśli telefon rozsyła spam lub zużywa zasoby, można spróbować przełączyć go w tryb samolotowy, który odetnie go od Internetu. W tym czasie warto sprawdzić ostatnio zainstalowane aplikacje, aktywność baterii i zużycie danych, dzięki temu być może sami zlokalizujemy zainfekowaną aplikacje i będziemy ją w stanie odinstalować z telefonu.
Jeśli nie pomoże żadna z powyższych metod, być może konieczny będzie reset telefonu do ustawień fabrycznych (zwykle menu Ustawienia -> O telefonie -> Kopia zapasowa i reset), najlepiej taki z całkowitym czyszczeniem pamięci masowej telefona. Trzeba jednak pamiętać, iż podobnie jak w przypadku komputera jest to działanie ostateczne i wiąże się z utratą danych oraz zgromadzonych na rządzeniu plików.
Lepiej zapobiegać niż naprawiać
Co zrobić, by uniknąć ryzyka zainfekowania własnego telefonu złośliwym kodem rozprowadzanym przez hakerów? Są proste sposoby:
Aplikacje pobierajmy tylko ze sklepu Google Play. Dodatkowo za każdym razem, gdy instalujesz aplikację, najpierw sprawdź oceny i recenzje. jeżeli ma niską ocenę i małą liczbę pobrań, najlepiej nie zawracać sobie nią głowy.
Nie klikajmy wyskakujących okienek z „dziwnymi” rzeczami podczas przeglądania Internetu. Oczywiście większość z nich prowadzi do reklam i witryn internetowych uznanych produktów, jednak niektóre — zwłaszcza te zachęcające do przeglądania pornografii — zmuszają do instalowania złośliwego systemu na urządzeniu.
Nie klikaj dziwnych, niezweryfikowanych łączy w nieznanych wiadomościach e-mail, SMS-ach i wiadomościach w komunikatorach typu WhatsApp. Unikaj dziwnych linków od znajomych a tym bardziej spoza kontaktów, chyba iż się ich spodziewasz i wiesz, iż są bezpieczne.
Zainstaluj na telefonie jedną dobrą aplikację antywirusową (może to być któryś ze wcześniej wspomnianych programów, w sieci dostępne są także inne, w tym płatne) i regularnie skanuj urządzenie.
Instaluj aktualizacje bezpieczeństwa dostarczane przez operatora komórkowego lub producenta telefonu. Każdy telefon ma też szereg własnych zabezpieczeń – jeżeli systemowa zapora będzie aktualna, ryzyko infekcji złośliwym kodem wyraźne spada.
Tomasz Sławiński
