Bezpieczeństwo informacyjne społeczeństwa – czy manipulują nami obce siły?

CHAOS

Żyjemy w erze społeczeństwa informacyjnego. To błogosławieństwo i przekleństwo zarazem. Błogosławieństwo, ponieważ możemy korzystać z ogromnych zasobów wiedzy dostępnych w internecie. Przekleństwo, ponieważ natłok informacji sprawia, iż jesteśmy coraz bardziej przebodźcowani, a przez to trudniej jest nam zweryfikować, co jest prawdą, a co nie, co wartościową informację, a co spamem.

Chaos informacyjny się powiększa, a my coraz bardziej się w nim gubimy. Można zadać sobie pytania, czy to naturalny efekt nadmiaru informacji i ich swobodnego przepływu w infosferze, czy też jest to stan podsycany bądź kreowany przez nieznane ośrodki sprawcze? A jeżeli tak jest, to jakie niesie to ze sobą skutki dla obywatela oraz dla państwa?

ŚWIATOWA RYWALIZACJA

Państwa prowadzą ze sobą permanentną rywalizację o zasoby naturalne, a także o wpływy geopolityczne w ważnych punktach na mapie świata. Celem tych działań jest zbudowanie lub zwiększenie potęgi państwa, a w konsekwencji – poprawa jakości życia obywateli. Silne państwa opracowują strategie narodowe, wytyczające te najważniejsze cele oraz określające kierunki, w jakich państwo powinno podążać, by te cele osiągnąć.

Od rozpadu bloku sowieckiego w 1989 roku aż do roku 2022 żyliśmy w czasie pokoju i prosperity. Wielu uważało, iż nastąpił koniec historii, a w stosunkach międzynarodowych w użyciu będzie już tylko dyplomacja. Rosyjska agresja na Ukrainę pokazała jednak, iż „stara, dobra” siła militarna ma ciągle ogromne znaczenie, a wojny są narzędziem realizowania polityki i strategii państw.

PALETA NARZĘDZI WPŁYWU

Państwa realizują swoje strategie przez działania:

• gospodarcze (np. cła, koncesje, umowy dwustronne),

• polityczne (np. wspieranie finansowe oraz medialne wybranych polityków, partii),

• dyplomatyczne (np. zakulisowe rozmowy, negocjacje, naciski, ustępstwa),

• wojny (np. presja militarna, manewry wojskowe, działania „szarpane” – przygraniczne, ataki na terytorium innego państwa, zajęcie terytoriów).

Wojny są jednak kosztowne, zarówno z punktu widzenia finansów, jak i utraty zasobów ludzkich, a także uszczerbku na zdrowiu psychicznym społeczeństw. Nie można ich zatem toczyć w nieskończoność, a przede wszystkim nie można ich prowadzić w kilku miejscach jednocześnie. Żadne państwo nie ma takich zdolności. choćby o Stanach Zjednoczonych mówi się, iż państwo to utraciło zdolność prowadzenia dwóch wojen regionalnych w tym samym czasie (takich jak np. wojna w Ukrainie).

Jak zatem państwa mogą realizować swoje interesy w wielu obszarach na świecie jednocześnie, ale Najlepszym przykładem takich działań są operacje dywersji psychologicznej realizowanej przez Służbę Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej. Podstawą filozoficzną tych działań jest słynne stwierdzenie Sun Tsu w Sztuce wojny: „Najwyższą doskonałością w sztuce wojny jest pokonać wroga bez walki”.

DYWERSJA PSYCHOLOGICZNA

Rzucić przeciwnika na kolana bez walki zbrojnej i kosztów z tym związanych można przez osłabienie go wewnętrznie tak, by struktury państwowe i społeczne przestały efektywnie funkcjonować. Temu celowi służą operacje dywersji psychologicznej realizowane przez służby wywiadowcze Federacji Rosyjskiej. Takie operacje polegają na permanentnym nacisku informacyjnym, mającym na celu przewartościowanie kwestii fundamentalnych dla spoistości społeczeństw oraz zmianę z dotychczasowego modelu życia opartego na wartościach moralnych i etycznych na model konsumpcyjny, antyspołeczny (antypaństwowy). Operacje te planowane są na kilkadziesiąt lat, zwykle 20–30, ponieważ tyle czasu wymaga przemodelowanie percepcji jednego pokolenia. Po tym czasie nowe pokolenie, z nowym sposobem postrzegania rzeczywistości i z odmiennym systemem wartości zacznie obejmować wysokie stanowiska np. w administracji państwowej czy w biznesie. Będzie to początek ostatniego etapu załamania systemów państwowych i społecznych, skutkujący upadkiem państw. Warto w tym miejscu odnieść się do artykułu autorstwa Jędrzeja Bieleckiego pt. „Agonia królestwa w sercu Unii Europejskiej. Czy Belgia przestanie istnieć?” opublikowanego w „Rzeczpospolitej” w styczniu 2024 r.

Te zagadnienia doskonale ilustruje fragment powieści Xaviera Messinga pt. 46 sekund, w którym szef Służby Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej instruuje podwładnego, odpowiedzialnego za przeprowadzenie takiej operacji w Europie Zachodniej:

(…) nic tak nie rozkłada zachodnich społeczeństw jak umiejętne generowanie potrzeb i wpuszczanie ich w konsumpcyjny model życia. Niech to właśnie konsumpcjonizm będzie ich nową ideologią. Ich religie trzeba ośmieszyć. Tradycyjny model rodzinny zniszczyć i spowodować, aby na poziomie płci była to kwestia umowna, jak płeć człowieka będzie umowna, to wszystko w jego życiu zaczyna być umowne. Istotnym dla nich symbolom należy nadać negatywny wydźwięk, a wszelkiego rodzaju autorytety należy zdeprecjonować i ostatecznie zniszczyć. W ten sposób skutecznie pozbędą się tradycyjnego systemu wartości i przeoczą przekroczenie czerwonych linii prawdziwego cywilizacyjnego zagrożenia egzystencjonalnego. we właściwym momencie, gdy z naszą pomocą poczują egzystencjonalne zagrożenie, to w umiejętnie podany sposób dostaną od nas ofertę nowej ideologii (…).

Realizację powyższego planu obserwujemy już od kilkunastu lub choćby kilkudziesięciu lat. Są to w przeważającej części działania prowadzone w dostępnej dla setek milionów osób internetowej/medialnej przestrzeni informacyjnej. Przeformatowanie ludzkiego postrzegania rzeczywistości polega na poddawaniu go oddziaływaniu różnych odmian kłamstwa tj. dezinformacji, manipulacji kontekstem, propagandy, a także rozbudzaniu skrajnych emocji. Doprowadza to do dezorientacji, a także silnej polaryzacji społecznej i pogłębiania antagonizmów w społeczeństwie, a następnie do zniszczenia poczucia wspólnoty i identyfikacji obywatela z państwem. Takie państwo znajduje się na równi pochyłej najlepszej drodze do przekształcenia się w twór dysfunkcyjny. Takie państwo przestaje być groźne – zostaje pokonane bez użycia siły militarnej zgodnie z przytoczoną wcześniej maksymą Sun Tsu.

JAKIE REMEDIUM?

Strategia obrony przed dywersją psychologiczną w cyfrowej przestrzeni informacyjnej to powrót do myślenia krytycznego – ale nie jednostkowego, incydentalnego, ale powszechnego, społecznego. Nie jest to możliwe bez zrozumienia działań dywersyjnych w infosferze. Wymaga to jednak szerokiego spojrzenia na rzeczywistość i zauważenia, jak wywierany jest niejawny wpływ na różne elementy życia: moralność, religię, model rodziny, prawo, autorytet instytucji państwowych, autorytety naukowe i moralne, wojskowość, postawy społeczne i obywatelskie. Wiele z działań rosyjskich służb mających wpływ na społeczeństwa zachodnie wygląda jak oddolne, naturalne procesy zmian społecznych. W rzeczywi6 stości jednak często są one inicjowane oddolnie lub zostały przejęte przez obcy ośrodek siły odpowiednio ukierunkowane i wsparte zasobami finansowymi, organizacyjnymi oraz wywiadowczymi. Wspomagane są one przez liczne aktywa wywiadowcze – ludzi polityki, mediów i showbiznesu, instytucje międzynarodowe, think tanki, ruchy społeczne.

Renesans myślenia krytycznego, czyli refleksyjnej weryfikacji informacji w cyberprzestrzeni to konieczność. Należy podchodzić analitycznie do tego, skąd pochodzi dana informacja, czy jej treść jest wiarygodna, jaki ma kontekst, czy dotyczy ważnych dla nas kwestii lub czy jest niewspółmiernie emocjonalna. Nasze bezpieczeństwo informacyjne to zatem zdolność do świadomego przyjmowania informacji. Nie zapewnią nam tego narzędzia informatyczne: programy antywirusowe, antyspy czy firewalle, tylko nasze krytyczne podejście do całej masy informacji, z którą codziennie mamy do czynienia w cyberprzestrzeni. Nasze zdolności w tej materii są fundamentalne nie tylko dla naszego indywidualnego bezpieczeństwa i dobrostanu psychicznego. Przekładają się one również na ochronę naszej spójności społecznej oraz tożsamości narodowej, a to z kolei na zdolność naszego państwa do budowy bezpieczeństwa i dobrobytu jego obywateli.

Autor: Witold Pizło