Ordoiuris: Ogólnoświatowe regulacje antypandemiczne coraz bliżej

Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne (International Health Regulations) to regulacja WHO, przyjęta w obecnym kształcie w 2005 roku. Podstawowym celem MPZ jest zapobieganie i przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych na skalę globalną oraz ochrona międzynarodowego transportu i handlu przed zagrożeniami pandemicznymi. MPZ normują m.in. wymianę informacji pomiędzy państwami członkowskimi i WHO o zagrożeniach zdrowotnych a także zasady reagowania na sytuacje nadzwyczajne dotyczące zdrowia publicznego.
Obecnie trwający proces rewizji Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych został zapoczątkowany w 2022 roku, kiedy to, po doświadczeniach z okresu pandemii COVID-19, okazało się, iż w swym obecnym kształcie omawiana regulacja nie jest dostosowana do realiów współczesnego świata.
W trakcie niedawnego spotkania Grupy Roboczej ds. Poprawek do Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych (WGIHR), mającego miejsce w dniach od 7 do 8 grudnia przedstawiciele państw członkowskich WHO kontynuowali negocjacje. Rozmowy dotyczyły ponad połowy z 33 artykułów MPZ, do których państwa członkowskie WHO zgłosiły poprawki.
Obrady zogniskowały się wokół spraw związanych z finansowaniem mechanizmów gotowości i reagowania w nagłych przypadkach zdrowotnych. Jednocześnie podkreślono znaczenie współpracy WGIHR i INB.

„Członkowie WGIHR odbyli w tym tygodniu bardzo konstruktywne rozmowy, przybliżające nas do pakietu poprawek, które zostaną przedłożone na następnym Światowym Zgromadzeniu Zdrowia. Szczególnie ważne było uzgodnienie kolejnych kroków w zakresie mechanizmów finansowania gotowości i reagowania w nagłych wypadkach zdrowotnych. WGIHR współpracuje z INB w tej i innych wspólnych kwestiach” - zaznaczył dr Ashley Bloomfield, współprzewodniczący WGIHR.

Jednocześnie praktycznie w tym samym czasie odbyło się kolejne, posiedzenie Międzyrządowego Organu Negocjacyjnego (INB), koordynującego pracę nad tzw. Traktatem pandemicznym. W trakcie spotkania INB, mającego miejsce od 4 do 6 grudnia w Genewie, przedstawiciele poszczególnych państw członkowskich WHO debatowali nad wieloma istotnymi kwestiami dotyczącymi procedowanego traktatu. Wśród nich wymienić możemy m.in. sprawy dotyczące nadzoru nad pandemią i zdrowiem publicznym, podejście „jednego zdrowia” (One Health), czy problematykę związaną ze wzmocnieniem gotowości i odporności na pandemię w poszczególnych sprawach. Omówiono również zagadnienia dotyczące zrównoważonej produkcji produktów medycznych związanych z pandemią (takimi jak szczepionki), transferem technologii potrzebnych do wytwarzania takich produktów oraz wielostronnym systemem dostępu do patogenów i dzielenia się korzyściami z nich płynącymi.

Jednocześnie w trakcie spotkania zwrócono uwagę na wyzwanie, jakim w opinii Dyrektora Generalnego WHO jest „stek fake newsów i dezinformacja, wymierzone w negocjacje dotyczące traktatu pandemicznego, w tym fałszywe twierdzenia, według których jakiekolwiek porozumienie doprowadziłoby do zrzeczenia się suwerenności przez kraje na rzecz WHO”.

Następne spotkanie WGIHR planowane jest w terminie 5-9 lutego a INB w dniach 19 lutego - 1 marca 2024 roku. Tak jak w przypadku MPZ, przyjęcie tzw. traktatu antypandemicznego zaplanowane jest na 77 sesję Światowego Zgromadzenia Zdrowia, w maju 2024 roku.

- Prace związane z rewizją MPZ oraz przyjęciem traktatu są szeroko komentowane w przestrzeni publicznej. W ramach debaty na ten temat pojawiają się także liczne negatywne opinie, odnoszące się przede wszystkim do kwestii zwiększenia uprawnień WHO, w tym zwłaszcza jej Dyrektora Generalnego, co miałoby nastąpić kosztem suwerenności państw członkowskich tej Organizacji. Przykładem tego może być propozycja zmiany art. 12 ust. 2 MPZ, gdzie postuluje się usunięcie sformułowania, stanowiącego o obowiązku konsultacji Dyrektora Generalnego WHO z państwem stroną, na terytorium którego pojawiło się zdarzenie mogące stanowić Stan Zagrożenia Zdrowia Publicznego o Znaczeniu Międzynarodowym. Przyjęcie tego typu poprawek do nowej wersji MPZ faktycznie osłabiłoby pozycję państw w procesie wprowadzania omawianego Stanu, wzbudzając obawy związane z suwerennością, co potwierdza Raport Komisji Recenzyjnej WHO, mającej za zadanie ocenić zgłoszone propozycje zmian. Możemy również przytoczyć poprawkę, zaproponowaną do art. 7 ust. 2 MPZ. W nowej wersji tego przepisu, na państwa-strony nałożony obowiązek udostępniania materiałów oraz próbek mikrobiologicznych i genetycznych na rzecz WHO. W dodatku, wedle brzmienia poprawki, państwa powinny wykonać ten obowiązek w określonych, na obecnym etapie prac jeszcze niesprecyzowanych ramach czasowych.

Dlatego też Instytut Ordo Iuris na bieżąco monitoruje prace prowadzone nad rewizją MPZ oraz traktatem, czego przykładem może być np. obszerna analiza poświęcona regulacji WHO – podkreśla Patryk Ignaszczak z Centrum Prawa Międzynarodowego Ordo Iuris.

Ordoiuris