Nowe badanie pokazuje, iż praca zdalna w czasie pandemii COVID-19 znacząco zwiększyła liczbę pracowników decydujących się na założenie własnej działalności gospodarczej. Zjawisko to może mieć istotne konsekwencje zarówno dla firm, jak i dla polityki publicznej.
Startupy w domowym biurze
Ekonomiści z czterech renomowanych uniwersytetów – m.in. z Hongkongu, Toronto i Kalifornii – przeanalizowali zanonimizowane dane z adresów IP oraz profile użytkowników LinkedIn, aby zbadać wpływ pracy zdalnej na przedsiębiorczość. Wyniki, opublikowane w pracy naukowej pt. Entrepreneurial Spawning From Remote Work, wskazują jednoznacznie: im więcej pracowników pracowało z domu, tym częściej decydowali się oni na założenie własnych firm.
Według szacunków autorów, aż 11,6% wzrostu liczby nowo powstałych firm po pandemii można powiązać bezpośrednio z tzw. „rozmnażaniem przedsiębiorczości” wynikającym z pracy zdalnej. Co istotne, zjawisko to dotyczyło głównie osób zatrudnionych w firmach, które nie redukowały zatrudnienia, co sugeruje, iż decyzje o odejściu były dobrowolne, a nie wymuszone sytuacją ekonomiczną.
Bezpieczna strefa na start
Badacze wskazują, iż praca zdalna uwalnia czas (dzięki braku dojazdów), zwiększa elastyczność i ogranicza nadzór, co sprzyja testowaniu własnych pomysłów biznesowych przy jednoczesnym utrzymaniu wynagrodzenia. Jak komentuje prof. Ting Xu z Uniwersytetu w Toronto:
„To pozytywny efekt uboczny pracy zdalnej – więcej nowych firm, miejsc pracy i innowacji. Dla polityków to dobra wiadomość, dla pracodawców – mniej, bo tracą kluczowych pracowników”.
Zagrożenie polega na tym, iż byli pracownicy mogą tworzyć konkurencyjne podmioty w tej samej branży, co powoduje, iż niektóre firmy mogą ograniczać możliwości pracy zdalnej w obawie przed takimi „wyciekami talentów”.
Powrót do biura? Również z powodów podatkowych
Wiele dużych firm technologicznych – Amazon, Dell, Google czy IBM – stopniowo ograniczyło możliwość pracy zdalnej, powołując się m.in. na konieczność budowania współpracy zespołowej czy zwiększanie innowacyjności. Krytycy tych decyzji zwracają jednak uwagę, iż za powrotami do biura mogą stać inne motywy: warunki ulg podatkowych zależne od poziomu wykorzystania biur czy chęć redukcji zatrudnienia poprzez naturalną rotację pracowników zmęczonych dojazdami.
Równoległe wnioski i badania uzupełniające
Ciekawe uzupełnienie stanowi badanie Barriosa i in. z 2024 roku, które sugerowało, iż praca zdalna może zniechęcać do zakładania „małych biznesów”, oferujących podobną elastyczność co samozatrudnienie. Jednak, jak zauważa Xu, oba badania nie są sprzeczne – dotyczą po prostu różnych typów przedsiębiorczości: jedno – skalowalnych startupów, drugie – lokalnych inicjatyw.
W świetle raportu amerykańskiego Bureau of Labor Statistics, praca zdalna pozytywnie koreluje z produktywnością. Dane za lata 2019–2022 pokazują, iż w 61 sektorach prywatnych wyższy udział pracy zdalnej łączy się z większym wzrostem produktywności całkowitej (TFP), choćby po uwzględnieniu wcześniejszych trendów.
