Po wielu miesiącach oczekiwań Narodowe Centrum Badań Jądrowych może odetchnąć z ulgą. Reaktor badawczy Maria otrzymał nowe, bezterminowe zezwolenie na eksploatację.
To istotny moment dla krajowej energetyki jądrowej i przemysłu radiofarmaceutycznego, ponieważ wznowienie pracy reaktora Maria zapewnia nie tylko ciągłość badań naukowych i technologicznych, ale przede wszystkim stabilność w dostawach istotnych izotopów medycznych.
Reaktor Maria znów gotowy do pracy. Decyzja PAA jest ostateczna
Po wielomiesięcznych analizach, konsultacjach i uzupełnieniach dokumentacji, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) oficjalnie wydał zgodę na dalszą eksploatację reaktora Maria. Jak czytamy w komunikacie prasowym, w zezwoleniu szczegółowo określono warunki użytkowania obiektu, których przestrzeganie przez Narodowe Centrum Badań Jądrowych zagwarantuje bezpieczne funkcjonowanie całego obiektu.
Jak zaznaczył Minister Energii Miłosz Motyka, powrót Marii do pracy to nie tylko ulga, ale i szansa na kontynuację modernizacji i zapewnienie jej operacyjności na kolejne 20 lat. Decyzja była poprzedzona m.in. oceną wyników analiz bezpieczeństwa oraz kwalifikacji konstrukcji, systemów i elementów wyposażenia.
Dla nas to bardzo dobra wiadomość i wręcz ulga. Reaktor pełni bardzo istotną rolę, ale wymogi bezpieczeństwa jądrowego zawsze muszą być spełnione. Teraz, kiedy wszystkie niezbędne analizy i procedury zostały odpowiednio przygotowane i zaakceptowane, Maria może wrócić do pracy a priorytetem jest realizacja programu modernizacji, który pozwoli jej pracować kolejne 20 lat – mówi Minister Energii Miłosz Motyka.
Przymusowa przerwa przez problemy z dokumentacją
Reaktor Maria, jedyny obiekt jądrowy w Polsce, został wyłączony z użytku 1 kwietnia br. po tym, jak wygasło poprzednie, 10-letnie zezwolenie. Choć wniosek o jego przedłużenie złożono już w sierpniu 2024 r., procedura zatwierdzająca trwała niemal rok. W tym czasie reaktor znajdował się w stanie przestoju technicznego, co mogło odbić się na krajowej produkcji izotopów medycznych.
Problemy z terminowym uzyskaniem nowego zezwolenia PAA tłumaczyła brakiem precyzji w niektórych częściach dokumentacji, zwłaszcza w tych dotyczących warunków eksploatacji oraz wyników obliczeń bezpieczeństwa zawartych w Eksploatacyjnym Raporcie Bezpieczeństwa. Z powodu przeciągających się procedur doszło choćby do odwołania dyrektora NCBJ, Krzysztofa Kurka.
Reaktor Maria to istotny element polskiej infrastruktury jądrowej
Działający od 1974 r. reaktor Maria pełni istotną funkcję w krajowym i światowym systemie produkcji izotopów promieniotwórczych. Wytwarza m.in. 10 proc. światowej podaży niezbędnego w diagnostyce medycznej molibdenu-99 oraz całość krajowego zapotrzebowania na jod-131. Jego unikatowa konstrukcja, z rdzeniem zanurzonym na 7 m w demineralizowanej wodzie, zapewnia efektywną ochronę, chłodzenie i moderację neutronów.
Modernizacja zakończona w październiku 2023 r. była największą od czasów uruchomienia reaktora i miała istotne znaczenie dla przedłużenia jego działania. Maria nie tylko wspiera sektor medyczny, ale także umożliwia prowadzenie badań naukowych, napromieniowywanie materiałów oraz szkolenia z zakresu energetyki jądrowej.
Co dalej z Marią i polskim atomem?
Otrzymanie nowego zezwolenia otwiera przed reaktorem nowe możliwości. Najważniejszym zadaniem na najbliższe miesiące będzie realizacja programu modernizacyjnego i wzmacnianie załogi technicznej, która od lat boryka się z problemami kadrowymi i płacowymi. Istotne będzie także utrzymanie pełnej zgodności z unijnymi standardami bezpieczeństwa jądrowego.
Z punktu widzenia polityki energetycznej i naukowej, Maria z całą pewnością nie jest reliktem przeszłości, ale funkcjonalnym i niezwykle cennym narzędziem badawczym. Jej obecność może wspierać rozwój przyszłych projektów jądrowych w Polsce, zwłaszcza w kontekście planowanej budowy elektrowni atomowych.
*Zdjęcie wprowadzające autorstwa Maciej Lipka – Praca własna, CC BY-SA 4.0, Link
