W modelu działania branży wydawniczej następuje przełom. Nabierają tempa rozwiązania w kierunku dziennikarstwa bardziej konstruktywnego. Nie bez wpływu na media mają potrzeby czytelników, punkt zwrotny w korzystaniu z Internetu, regres dominacji mediów społecznościowych, czy wzrost znaczenia sztucznej inteligencji. Wskazuje na to najnowszy raport Reuters Institute przedstawiający trendy w branży wydawniczej na 2023 rok.
Raport Reuters Institute od ponad dekady stanowi wskaźnik tego, co dzieje się w dziennikarstwie i branży medialnej. Tegoroczny raport przedstawia kluczowe trendy wydawnicze, jakie mają nadejść w 2023. Ukazuje reakcje i opinie światowych organizacji medialnych – jakie zmiany i innowacje chcą wprowadzać, aby nadążyć za wymaganiami czytelników i presją rynku.
Kryzys czytelniczy i nowe formy dziennikarstwa
Ostatnie dwa, trzy lata nie były najlepszymi dla mediów, co znajduje odzwierciedlenie w liczbach. Wśród ankietowanych czytelników:
- 46% unika w tej chwili wiadomości (wzrost z 24% w 2017 r.);
- 43% twierdzi, iż w mediach jest zbyt dużo negatywnych historii;
- 36% uważa, iż wiadomości mają zły wpływ na ich nastrój.
Owo unikanie wiadomości martwi ponad 70% wydawców, co wymusza na nich obranie innych metod pracy i dziennikarstwa bardziej konstruktywnego. Wielu wydawców już przyjęło ten model działania. Portal Solutions Journalism zgromadził ponad 14 000 przykładów takich rozwiązań z całego świata. Zauważono ponadto, iż taka orientacja wydaje się być doceniania i bardziej angażująca młodsze pokolenie czytelników.
Kluczowe wnioski, prognozy i trendy na rok 2023
Za kryzysem czytelniczym kryje się kryzys gospodarczy, który dotyka zarówno wydawców tradycyjnych, jak i cyfrowych, choć dla tych drugich sytuacja wygląda lepiej.
Europejscy wydawcy odnotowują spadek prenumeraty wersji drukowanych, częściowo związany z inflacją i awarią sieci dystrybucji już w okresie pandemii oraz wyższym poziomem rezygnacji.
W USA „The Washington Post” już zlikwidował swoje 60-letnie czasopismo drukowane, a w 2023 roku planuje zwolnienia także w swoim sektorze cyfrowym. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest spadający ruch na wiodących platformach społecznościowych, (Facebook-Meta i Twitter), które zmierzają w nowych kierunkach. Potęguje to ogólny światowy kryzys medialny, zwłaszcza w przypadku mediów, które uzależniły się od dystrybucji społecznościowej.
W najbliższym czasie przewiduje się:
- gwałtowny spadek nakładów prasy drukowanej, zwłaszcza czasopism informacyjnych;
- wzrost znaczenia prasy cyfrowej;
- trudniejszy rozwój reklamy i sponsoringu komercyjnego;
- eksperymentowanie z bardziej cyfrowymi projektami;
- łączenie wiadomości na żądanie z newsami na żywo w usługach przesyłania strumieniowego.
W ankiecie mniej niż połowa (44%) redaktorów, dyrektorów generalnych i liderów cyfrowych twierdzi, iż jest pewna swoich perspektyw biznesowych w nadchodzącym roku, przy czym prawie tyle samo (37%) jest niepewnych, a około jedna piąta (19%) wyraża bardzo dużą niepewność.
5 najważniejszych trendów w branży wydawniczej
Trend 1: Punkt zwrotny w korzystaniu z Internetu
W 2023, po dziesięcioleciach wzrostu dostrzega się spadek ilości czasu spędzanego online. Skrócił się on o 13% po rekordowo wysokim korzystaniu związanym z pandemią COVID-19. Jest to bardzo znacząca zmiana, która:
- może być naturalną funkcją nasycenia rynku;
- odzwierciedla niepokój, jaki ludzie odczuwają podczas korzystania z internetu i mediów społecznościowych.
Zgodnie z raportem coraz więcej użytkowników aktywnie unika wiadomości, szczególnie poruszających trudne tematy, jak polityka, a wiele osób uważa, iż relacje w mediach są zbyt negatywne, powtarzalne, niegodne zaufania, sprawiając, iż ludzie czują się bezsilni.
Trend 2: Dziennikarstwo konstruktywne i komunikacja wartości
Jak wykazuje badanie, czytelnicy wyrażają potrzebę czytania poważnych i trudnych tematów, ale w szerszej perspektywie i o pozytywnym wydźwięku. Twórcy raportu zwracają zaś uwagę na potrzebę mocniejszej narracji w kwestiach klimatycznych – lepsze informowanie i angażowanie ludzi w ten naglący temat. Ogólnie wskazano na:
- zmniejszenia entuzjazmu dla „dziennikarstwa rozwiązań” (73%) na rzecz dziennikarstwa wyjaśniającego – wskazującego rozwiązania, a nie tylko identyfikującego problem (94%);
- konieczność zwiększenia liczby pozytywnych historii (48%);
- zbyt ciągłe i wolne tempo opisywania zmian klimatycznych;
- brak specjalistów wśród dziennikarzy, którzy w kompetentny sposób wyjaśniają specyfikę zmian związanych z globalnym ociepleniem;
- potrzebę wyższej wartości doniesień i analiz ekspertów.
O przykładach dziennikarstwa konstruktywnego tworzonego przez niektórych wydawców i niezależnych twórców można przeczytać tu: Jak znajdować trendujące tematy? Narzędzia dla redaktorów i dziennikarzy.
Trend 3: Treści cyfrowe w dziennikarstwie
Nie wystarcza już samo posiadanie i obsługiwanie stron internetowych przez media. Eksplozja formatów i kanałów sprawia, iż wydawcy mogą docierać do konsumentów szybciej w bardziej atrakcyjny sposób. Powszechne użycie telefonów oferuje dziennikarzom możliwości wykraczające poza zwykły tekst i obraz, takie jak wertykalne wideo czy podcasty.
Gwałtowny wzrost odnotowuje się zwłaszcza w postaci krótkich wideo (tzw. shortsów) – formie opowiadania historii przez dziennikarzy. To także sposób na dotarcie do odbiorców poniżej 25 roku życia, którzy odeszli od mediów społecznościowych, jak Facebook i Twitter, na rzecz TikToka i Instagrama.
Według raportu, w 2023 roku wydawcy chcą przeznaczyć najwięcej zasobów w treści na żądanie (on-demand), które uważają za najlepiej budujące więź z odbiorcami i zachęcające ich do powrotu.
Planowane inwestycje wydawców:
- podcasty i inne cyfrowe treści audio 72%;
- newslettery – biuletyny e-mailowe 69%;
- cyfrowe materiały wideo 67%.
Ponadto:
- aplikacje głosowe, jak Siri, Alexa itp. 14%;
- nowe aplikacje dla metawersum, jak VR i AR 8%.
W 2023 roku „The New York Times wprowadza na rynek swój nowy produkt audio, który ma znacząco ulepszyć ideę „czytania reporterów”. Każda historia zaczyna się od osobistego wstępu samego reportera z pewnym materiałem biograficznym, które następnie jest lekko zilustrowane, np. projektem dźwiękowym lub klipem. To „ludzkie” podejście nie jest łatwe do skalowania, ale jest odpowiedzią na rozczarowujące wyniki historii czytanych przez syntetyczne głosy na stronach wydawców i w językach innych niż angielski.
Trend 4: Subskrypcja – jedno z głównych źródeł przychodu
W obliczu ogólnego przeładowania wiadomościami wydawcy szukają coraz bardziej wyjątkowych lub specjalistycznych treści, które użytkownicy mogliby połączyć z istniejącymi subskrypcjami lub opłacać osobno. Jednak w subskrypcjach dostrzega się też ograniczenia – użycie nowoczesnych technologii może spowodować, iż dziennikarstwo stanie się „superobsługą” bogatszych i lepiej wykształconych użytkowników mediów. Tak czy owak, dla czytelników powinna liczyć się jakość treści, zwykle przekładająca się na zadowolenie, a w efekcie wykupienie subskrypcji.
Według raportu, pozyskiwanie i utrzymywanie jak najwięcej płacących subskrybentów biuletynów e-mailowych staje się dla wydawców wysokim priorytetem w kontekście przychodów (80%), przed reklamami displayowymi (75%) i reklamami natywnymi (58%). Jednak posiadanie zróżnicowanych strumieni przychodów prawdopodobnie będzie ogólnym trendem w branży.
Dzięki gotowym narzędziom niewymagającym ciągłych aktualizacji, biuletyny e-mailowe doskonale nadają się do tworzenia szybkich treści i zarabiania pieniędzy dzięki kilku kliknięć. Te niskobudżetowe modele zapewniają plan rozwoju lokalnych mediów w przyszłości. Np.
- W USA 6AM City i Axios Local są pionierami tego podejścia, a 6AM City dociera do około miliona abonentów w ponad 20 miastach, z przychodami ponad 10 mln USD w 2022 r.
- W Wielkiej Brytanii niezależne lokalne serwisy informacyjne, jak Manchester Mill, Liverpool Post i Sheffield Tribune, poinformowały o wzroście liczby subskrybentów swoich biuletynów.
- Poświęcona nowej kulturze pracy marka Worklife 101 BBC ma już prawie 1,8 miliona subskrybentów wraz z publikacjami biznesowymi, jak Forbes.
Trend 5: Urzeczywistnianie się AI w dziennikarstwie
Niezwykły postęp w dziedzinie AI w 2022 roku odsłonił przed wydawcami szanse na dostarczanie jeszcze większej liczby formatów, dzięki którym łatwiej uporać się z fragmentacją kanałów i nadmiarem informacji. Większość dużych redakcji na całym świecie już korzysta z AI, usprawniając w ten sposób proces redakcyjny i produkcyjny. W newsroomach rutynowo stosowane są narzędzia do transkrypcji AI oraz automatyczne tagowanie i napisy.
Według raportu, w 2023 roku przewiduje się przełom w wykorzystaniu narzędzi AI wśród twórców, dziennikarzy i redaktorów tworzących wiadomości. Wśród respondentów badania:
- 23% twierdzi, iż regularnie korzysta z AI w celu lepszej rekomendacji treści;
- 5% czyni z niej dużą część swojej pracy;
- 67% wykorzystuje ją w pewnym stopniu.
Ponad 80% ankietowanych wydawców twierdzi, iż technologie SI staną się w tym roku jeszcze ważniejsze w kontekście automatyzacji newsroomów i lepszej rekomendacji treści.
AI staje się coraz inteligentniejsza, dzięki czemu głos dziennikarza można sklonować z niezwykłą dokładnością. Aftenposten, jedna z największych norweskich publikacji informacyjnych, niedawno sklonowała dzięki AI głos swojego gospodarza podcastów, zaś News24 w RPA wyszkolił swoje systemy dzięki głosu popularnego aktora w swoich wiadomościach i artykułach fabularnych.
Jednocześnie dochodzą niepokojące głosy debat na temat automatyzacji w dziennikarstwie. Wydawcy obawiają się, iż media syntetyczne i automatyzowanie treści mogą utowarowić wiadomości i podważyć zaufanie odbiorców. Rodzą się dylematy etyczne i regulacyjne. W ramach budowania zaufania do pozytywnych zastosowań technologii opartych na AI, można się spodziewać, iż wydawcy określą własne wytyczne etyczne. Mogą obejmować najważniejsze obszary, jak próby manipulacji, przejrzystość treści, poprawianie zdjęć czy prawo autorskie.
Przykłady narzędzi AI stosowanych w branży wydawniczej
Good Tape
Usługa zbudowana na bazie technologii Open AI, opracowana przez duński Zetland. Służy do transkrypcji mowy na tekst; skierowana jest do dziennikarzy i zaprojektowana do pracy z rzadszymi językami, których nie obsługują produkty dużych korporacji.
Sophi
Narzędzie firmy Globe and Mail w Kanadzie, które automatyzuje w tym kraju większość stron internetowych. Umożliwia bardziej produktywne wykorzystanie czasu redaktorów; zwiększa współczynniki klikalności o 17%. Zarządza też zadaniami związanymi z dystrybucją w mediach społecznościowych, jak optymalizowanie nagłówków i wybór najlepszego czasu w publikację.
The Newsroom
Wykorzystuje AI do automatycznego identyfikowania i pisania podsumowań najważniejszych wiadomości dnia. Służy też do zbierania kontekstów i udostępniania linków do powiązanych artykułów, które są pogrupowane według perspektyw politycznych.
Trendy w branży wydawniczej – podsumowanie
W ciągu najbliższych kilku lat prawdopodobnie dojdzie do eksplozji zautomatyzowanych lub półautomatycznych mediów – na dobre lub na złe. Firma badawcza Gartner szacuje, iż będzie to stanowić 25% wszystkich danych internetowych. Dziennikarstwo nie będzie już zależeć tylko od tego, czy wydawcy wdrożą technologię cyfrową, ale jak gwałtownie przekształcą treści cyfrowe, aby sprostać oczekiwaniom czytelników.
